De Stichting Groene Hart heeft in de Alblasserwaard een aantal wandel- en fietsroutes uitgezet die niet alleen langs industriële objecten en sporen van oude bedrijvigheid voeren, maar ook langs oude begraafplaatsen waar graven van bekende ‘captains of industry’ te vinden zijn. Dit zijn vaak prachtige, oude locaties met monumentale beplanting. Alle routes zijn te wandelen of te fietsen met de Izitravel app.
Ameide en Tienhoven a/d Lek
Ameide ligt op een gunstige plek in de loop van de rivier waardoor beneden aan de dijk een ‘loswal’ kon worden gebouwd; een levendige handel was het gevolg. Ook veerdiensten voor passagiers konden hier makkelijk(er) aanleggen. Ameide werd daarmee een goederen- en dienstencentrum voor de omringende dorpen. Het grote aantal ambachtslieden en winkeliers wees daarop evenals de vele tapperijen en koffiehuizen. Ruim een eeuw geleden lag de werkgelegenheid voornamelijk bij het boerenbedrijf en bij de ondernemers in hout, teen en de hoep- en manden fabricage. Ook woonden in die tijd enkele grote aannemers in Ameide die in heel Nederland betrokken zijn geweest bij inpolderingen, de aanleg van dijken, kanalen en (spoor)wegen. Ondernemers, mensen met geld en aanzien, vervulden ook bestuurlijke functies of waren zelfs burgemeester (belangenverstrengeling was toen nog niet aan de orde) en hadden daarmee een grote invloed op de samenleving. Op deze wandeling komt u niet langs grote fabrieken maar langs kleinschalige herbestemde utiliteitsgebouwen en woonhuizen van bekende industriëlen. Ook loopt de route langs twee oude begraafplaatsen.
Start: De Loswal aan de Lekdijk in Ameide
Hier zijn parkeerplaatsen beschikbaar of wellicht komt u in de zomer aan als voetganger of fietser met de veerdienst vanuit Salmsteke (Lopik) Kijk voor juiste en actuele vaartijden op https://www.voetveer-ameide-lopik.nl/
Op de Loswal was het een drukte van belang met het lossen en laden van de schepen van de vele beurtschippers. De stoomboot onderhield geregelde diensten op de Lek voor passagiers en vervoerde daarnaast vracht en vee. Met de komst van vrachtwagens nam deze bedrijvigheid af. Nu zetten in de zomer wandelaars en fietsers vanuit Lopik hier voet aan wal.
Vanaf de Loswal rechts de dijk op. Bij bankje trapje naar beneden nemen naar de Dam
Als u met uw rug naar het bordes van het stadhuis staat, de straat links voor u inlopen (Benedendamsestraat)
Aan uw linkerhand ziet u de meelfabriek. Bij het uitzetten van de wandeling, eind 2020, was het terrein al afgezet en stond de sloopkogel klaar.
Het begon allemaal met Adrianus Kruyt. Hij opende in 1913 op nr. 21 een winkeltje in grutterswaren dat uitgegroeide tot een veevoer- en meelfabriek, later Ranks Meel b.v. geheten. Voor de fabriek is de oude directeurswoning nog te zien. Het reusachtige kubusvormige deel is rond 1950 gebouwd. De grote kolos is weliswaar zeer beeldbepalend voor Ameide, maar niet alle inwoners vinden het passen in de oude kern. Op deze plek komen 11 energieneutrale en duurzame woningen te staan, met een, volgens de architect, “authentieke en gevarieerde uitstraling’’. Het project krijgt de naam “De Meelfabriek”.
Sla de weg in t.o. de meelfabriek (Molenstraat) en ga direct rechts (Kerkstraat). Loop links om de kerk heen en sla aan het eind rechtsaf (Torenstraat, gaat over in Nieuwstraat)
Hoek Fransestraat/Nieuwstraat en Nieuwstraat 11
Deze twee panden hebben een connectie. De voormalige herberg ’t Fortuijn werd uitgebaat door de familie Diepenhorst. Naast de gelag- en biljartkamer exploiteerden zij ook een timmermansbedrijf. Nummer 11 is een periode lang de timmerwerkplaats van G.H. Diepenhorst geweest.
Nieuwstraat 29 (foto links) is een voormalige werkplaats en pakhuis van mandenmaker van Kekem. Rond 1900 waren er zes mandenmakerijen en zeven hoepmakerijen in Ameide. Van Kekem had een kleine honderd ‘mandenbreiers’ in dienst. De manden werden gebruikt in de vele fruitboomgaarden rondom Ameide en dienden als verpakkingsmateriaal voor bv. vis en gist. Hoepen zijn ook van wilgenhout gevlochten en bestemd voor vaatjes en tonnen voor het conserveren van voedsel. Van Kekem exporteerde naar het buitenland via de haven van Rotterdam.
Nieuwstraat 39-41 In dit nu dubbele woonhuis op de hoek hebben enkele personen gewoond die het vermelden waard zijn. Tot 1840 woonde hier de aannemer Marcelis Leendert Plooster(†1841) die in 1839 de eerste ‘ijzeren spoorweg’ van Amsterdam naar Haarlem heeft aangelegd. Daarna kwam Johannes Dirk van der Poel hier te wonen, zoon van de op de Dam wonende aannemer en burgemeester Hendrik van der Poel. Hij volgde in 1847 zijn vader op als burgemeester van Ameide en verhuisde na het overlijden van zijn ouders naar de Dam 10-11. Hij had enige tijd zitting in de Tweede Kamer en was lid van de Provinciale Staten van Zuid Holland.
Sla linksaf de Peperstraat in. Deze straat lag vroeger tegen en in de dijk, volgebouwd met kleine huisjes. Aan het eind linksaf (J.W. van Puttestraat)
J.W. van Puttestraat 33 (foto links) is mogelijk ook een mandenbreiersschuur geweest.
Nr. 6-8 is de voormalige tabaksfabriek van Klaas den Oudsten. Hij maakte naam met zijn tabakskerverij en sigarenmakerij, gesticht in 1924, en vervaardigde de zg. Janido sigaren. Den Oudsten had in zijn beste jaren wel een man of veertien in dienst. Helaas bleek dit handwerk door de voortgaande mechanisatie op den duur niet meer lonend en verdween ook dit stuk nijverheid in 1955. Het pand is nu een woonhuis.
J.W. van Puttestraat 4 De begraafplaats ligt niet naast de kerk. Het kerkbestuur voelde er niets voor het kerkhof aan de burgerlijke gemeente over te doen en zo werd in 1829 een aparte begraafplaats geopend. Enkele monumentale graven (van industriëlen) springen direct in het oog zoals die van de fam. Kloos, Van der Poel en De Borst Verdoorn (allemaal aannemers) en Van Kekem (mandenindustrie). Op initiatief van de historische vereniging zijn een aantal graven in 2013 gerestaureerd. Het baarhuisje dateert van 1873. Het gegoten toegangshek is geleverd door ijzergieterij ‘de Prins van Oranje’, een van de oudste en bekendste gieterijen van Nederland.
Straat uitlopen en aan het eind van de straat rechtsaf (Hoogewaard). Na circa circa 300 meter rechtsaf slaan (Kerkweg). Met bocht mee naar links lopen en aan het eind rechtsaf (Kerkpad).
mdat men vaak flinke afstanden moest overbruggen om bij een kerk te komen en veel rechtstreekse wegen vroeger niet bestonden, liep men binnendoor: over weilanden, langs slootjes. Hierbij moest men noodgedwongen over de grond van de buren, maar iedereen kreeg recht van overpad. Zo ontstond een groot netwerk aan kerkenpaden.
Kerkpad volgen tot aan Lekdijk. Linksaf ri. kerk. Voor kerk trappetje naar beneden om begraafplaats te bereiken.
Lekdijk 74 Het kerkhof bij de Hervormde kerk is in 1884 vergroot en vernieuwd maar dateert van veel eerder. Oude graven zijn geruimd en het oude gedeelte is met genummerde stenen gemarkeerd. Ongetwijfeld zullen hier nazaten van de familie Van der Leeden zijn begraven. In Tienhoven runde Johannis van der Leeden een handel in teen en manden. Twee broers namen de zaak over en maakten manden voor vissersbedrijven, ijzergieterijen en de textiel- industrie. De zaak bestaat inmiddels meer dan een eeuw en is uitgegroeid tot een internationaal bedrijf met de vestiging in Ameide. De markt is nu meer gericht op interieurproducten.
Lekdijk 75 Buitendijks, in een bocht van de dijk net tegenover de kerk, lag het Veerhuis. Het veerhuis functioneerde lange tijd als café met de naam Welgelegen maar tegenwoordig is het een woning. Het oude veerhuis is volgens een datumsteen gebouwd in 1875. Naast het voormalige veerhuis staat een schuur uit dezelfde tijd. Het Tienhovenscheveer, dat direct achter het veerhuis de veerdienst tussen Tienhoven en Jaarsveld verzorgde met een handgeroeid bootje, is in het begin van de jaren dertig uit de vaart genomen.
Keer terug op uw schreden richting Ameide. Er loopt een pad onder aan de dijk maar blijf eerst even op de dijk lopen tot Lekdijk 84
Dit is de locatie van het slot Herlaer of het Huis van Ameide. Wanneer het precies gebouwd is, is niet bekend. Wel dat Dirk Herlaer de eerste was die zich in 1277 daadwerkelijk in Ameide op het huis vestigde. Zijn naam en daarmee de naam van het landgoed is tot de dag van vandaag gehandhaafd. Vóór de bedijking stond het grachtwater van het kasteel in directe verbinding met de Lek, wat de strategische waarde van het slot aanmerkelijk verhoogde. In de loop der eeuwen is het kasteel nogal eens herbouwd. En nadat de krijgstaktiek was veranderd, keerde het kasteel geleidelijk aan terug naar uitsluitend een woonfunctie, zodat in 1747 het beeld van een sterk verdedigbaar kasteel zich wijzigde in een deftig herenhuis Ook die resten verdwenen in de jaren dertig en kwam er op de oude historische plaats een eigentijds bouwsel. Slechts de pilaren bij de ingang van het huis herinneren nog aan het verdwenen slot.
In de bocht bij Ameide net voor het stadhuis weer in zicht komt markeert het rood-witte hek de plek waar vroeger de Lekboot aanlegde: een raderboot die een dienst onderhield tussen Rotterdam en Culemborg.
Sla rechtsaf de Voorstraat in. Een straat met prachtige monumentale gebouwen
Voorstraat 7 (links boven) is het zg. ‘burgemeestershuis’ waar nu een bouwbedrijf huist dat zich specialiseert in restauratie van monumenten. Voorstraat 5 (links onder) is het voormalig ambachtshuis van het Hoogheemraadschap.
In Voorstraat 1 (midden) woonde de aannemer De Borst Verdoorn. Hij bouwde o.a. landhoofden en pijlers voor bruggen zoals die over de Oude Maas tussen Zwijndrecht en Dordrecht. Later kwam de mandenproducent Van Kekem hier te wonen.
