Het voelt een beetje als de wandeling van het verdwenen industrieel erfgoed. Jarenlang domineerden de hoge kranen van twee scheepswerven de skyline van Alblasserdam. Deze waren oorspronkelijk, net als in Kinderdijk, eigendom van de familie Smit. Cornelis Smit (1784 -1858) bouwde zijn eerste Oost-Indiëvaarder in 1826 en gaf het schip de naam ’De Hoop van Alblasserdam’. Er was echter geen hoop voor de werven eind 20ste eeuw; beide hebben de poorten moeten sluiten.
Start: met de waterbus halte Jan Smitkade, met de auto: waterbushalte Jan Smitkade, (gratis parkeren)
La =linksaf ra = rechtsaf ewl = einde weg links ewr = eindeweg rechts rd = recht door
Routebeschrijving (bij de nummers is nadere informatie te vinden)
- Loop richting het kunstwerk ‘de cyclus’ en ga scherp la (A)
- Einde weg ra (Fregat) en 1ste weg la.
- Komt uit op Cortgene. Sla hier la (B en C)
- Circa 400 m. dijk volgen. Rechts ziet u een zg. wiel, ontstaan na een dijkdoorbraak.
- Bij Peilstoep ra
- ra naar recreatieterrein ‘Lammetjeswiel’. In de zomer is het leuk hier te picknicken.
- Loop door het recreatieterrein ri. flatgebouwen (hou een beetje links aan)
- via een bruggetje komt u bij de flats. Neem voetpad voor de flats ra
- voor garages la en ra over de brug
- 1ste straat ra (gaat over in Touwbaan), uitlopen tot Cortgene (D)
- sla la, negeer bocht naar r, ga rechtdoor (straat blijft Cortgene heten) (E, F en G)
- kruispunt oversteken en Kerkstraat inlopen tot begraafplaats (H)
- vanuit begraafplaats teruglopen en bij J.U.Smithof la (I)
- met de rugwoningen aan uw linkerhand doorlopen tot Kerksingel
- ra Kerksingel op en ewl (Dam) (J, K)
- Dam oversteken en r langs haven lopen (L, M)
- via Kraanbaan terug naar waterbushalte.
Wandeling Alblasserdam informatie
A Scheepswerf Verolme
Het is niet voor te stellen dat op de plek van deze nieuwbouwbuurt, de grote scheepswerf van Verolme was gevestigd. Hij kocht de werf van de nazaten van Jan Smit en bouwde grote tankers. In 1985 ging het bedrijf failliet en kwam er een einde aan 175 jaar scheepsbouwactiviteiten op deze plek. Niets is bewaard gebleven, slechts wat straatnamen herinneren aan die tijd.
B Directeursvilla familie van der Lee (Cortgene 127)
Een fraai herenhuis dat toebehoorde aan F.H. van der Lee, directeur van de machinefabriek. De villa is rond 1905 gebouwd in een eclectische stijl. De serre aan de zijgevel is van latere datum. Op nr. 123 woonde reder en ondernemer Lels.
C Relict Touwbaan
Links zijn in het water overblijfselen te zien van een laadplek waar trossen vanuit de touwslagerij met de naam ‘Lijnbaan Straat Sunda’ op de schepen werden geladen om te worden vervoerd. Rechts ziet u de straat die de naam ‘Touwbaan’ draagt. Het is nu een nieuwbouwwijkje. F.H. von Lindern (getrouwd met een Smit telg) zette het bedrijf in 1837 op. Touw werd ‘geslagen’ van hennep dat langs de rivierdijken in de Alblasserwaard werd verbouwd. Alblasserdam telde meerdere touwbanen.
D Touwbaan
De touwbaan was wel 2 km lang! De ‘spinner’ liep met een dot hennepvezels voor zijn buik achteruit terwijl de hennep tot draad draaide door middel van een groot wiel dat eerst nog met de hand werd aangedreven, later met een (stoom)machine. Door de zeilvaart was er veel vraag naar tuigage en in een later stadium werden voor de sleepvaart trossen geproduceerd van wel 16 cm dik. In 1959 werd het bedrijf overgenomen en dertig jaar later verhuisde het naar het noorden. Het nieuwbouwwijkje heeft de relatie met de baan behouden door de lange zichtlijn en de naam en ook is de portiersloge, d.m.v. een woonbestemming behouden.
E Schepenkunstwerk bij gemeentehuis
Werf ‘de Noord’ (van J.U.Smit) bouwde in 1954 een serie vrachtschepen met namen waarin het woord ‘Beacon’ in voor kwam, zoals Brecon Beacon etc. De klipper Kosmoliet is in 1862 door scheepsbouwer Fop Smit gebouwd. De kunstenaar heeft met het kunstwerk oud en nieuw (schip) willen uitbeelden.
F Heerlijkheidshuis (Cortgene 9)
Dit is een vroeg-negentiende-eeuws zogenaamd ‘Heerlijkheidshuis’, dat is gebouwd voor de fam. Rijkee. voormalig Ambachtsherenhuis van de Heerlijkheid van Alblasserdam, vroeger het eigendom van de familie Rijkee. De familie Rijkee werd in 1823 mede-eigenaar van de Heerlijkheid Alblasserdam. Tot het overlijden van de laatste ambachtsheer is dit huis eigendom van de familie gebleven. Het heeft lang staan te verpieteren tot de Vereniging Hendrick de Keyser de restauratie op zich nam.
G Kapiteinswoning (Cortgene 3)
Een kapiteinswoning van midden 19de eeuw. Iedere gerenommeerde scheepswerf had vroeger een dergelijke woning. . Hier woonde tijdens het bouwen van een nieuw zeezeilschip de toekomstige kapitein, die adviseerde over de masten en tuigage. Kapitein F.W.E. Schuchard, bewoner van dit pand, was in dienst bij de werf van Cornelis Smit. Na zijn pensionering stichtte hij een zeevaartschool achter zijn huis. Het pand heeft ook dienst gedaan als woning van het hoofd van de school, burgemeesterswoning en als huisvesting van enkele gemeentelijke diensten. Nu zijn hier de Historische Vereniging West-Alblasserwaard en de Wereldwinkel gehuisvest.
H Begraafplaats (Kerkstraat 207)
De begraafplaats ligt achter de Oude Toren, een restant van een 17de eeuwse kerk. In 1872 vonden hier de eerste begrafenissen plaats en zijn in de schaduw van de imposante treurbeuk de graven te vinden van notabelen, ambachtsheren en rijke ondernemers van de 19de eeuw. U vindt hier namen die u op de wandeling al bent tegengekomen. De (wat vervallen) grafkelder van de fam. Rijkee valt direct op maar hier liggen ook leden van de Smit, Kloos, von LIndern en van der Lee families.
I Rug aan rugwoningen en voormalige smederij (Kerkstraat 53-81)
Een complex van veertien arbeiderswoningen gebouwd rond 1853, gebouwd in opdracht van smid de Jong. Aan de kop is nog een voormalige smederij te vinden. Door de huisjes rug aan rug te plaatsen en slechts van één bouwlaag te voorzien, kon op dit kleine kavel goedkoop worden gebouwd.
J Nagelheters
U ziet vier beroepen uit de scheepsbouw. Het laat zien hoe zwaar het werk was de ijzeren platen aan elkaar te klinken. De nagelheter maakte de klinknagels gloeiend heet, de induwer plaatste een hete klinknagel in het geboorde gat en de klinker hamert de nagel er in. Aan de andere kant stond een dollyman; hij hield met een zware hamer (dolly) de klinknagel tegen waardoor deze werd geplet. Het moet in die tijd een niet aflatend oorverdovend lawaai zijn geweest.
K Sluis (Dam 65)
De nu in onbruik geraakte schutsluis is aan het einde van de 16e eeuw gebouwd en heeft jarenlang dienst gedaan. Begin jaren 90 van de 20ste eeuw is besloten de schutsluis te vervangen door een dam. Aan de rivierzijde is nu een amfitheater gerealiseerd en aan de Alblaszijde zijn nog de sluisdeuren, de kolk en de handbediening van de deuren te zien.
L de Noord (Zuiderstek)
Aan de overkant van het water ligt Zuiderstek. Dit was een industrieterrein waar verschillende bedrijven kwamen en gingen. Hier was o.a. de machinefabriek van v.d. Lee te vinden maar ook de scheepswerf van J.U.Smit, De Noord. De laatste fuseerde noodgedwongen met van der Giessen in de moeilijke crisistijd maar ook dat bracht geen uitkomst. De hal met twee kranen hebben nog lang het beeld op Zuiderstek bepaald maar zijn uiteindelijk gesloopt. Er is veel moeite gedaan een van de kranen te behouden als monument van de oude scheepsbouwindustrie. Het heeft niet mogen baten. Er is nog wel scheepsbouwactiviteit op het Zuiderstek: een buitenlands bedrijf, OcéAnco bouwt hier luxe jachten.
M Anker (Haven 4)
Tijdens graafwerkzaamheden aan de rand van het Kielgat stuitte men op een gietijzeren stokanker. Het dateert uit de periode van rond 1840 en was in gebruik bij de scheepswerf van Cornelis Smit voor het ‘krengen’ van schepen. Krengen is het zijwaarts laten overhellen van een schip om onderhoud of reparaties uit te kunnen voeren. Hiertoe is een takel aan het stokanker verbonden en aan één van de masten. De historische vereniging heeft er voor gezorgd dat het anker bij de haven is geplaatst.
Bezoek voor meer info de website van de historische vereniging.