Twee grote complexen drukken een stempel op Kinderdijk: het molencomplex dat op de UNESCO wereld erfgoed lijst staat en het scheepsbouwconcern IHC. Het huidig IHC heeft zijn wortels in verschillende generaties van de familie Smit en is gevestigd op een locatie waar al eeuwenlang scheepsbouw wordt uitgeoefend.
Start: Met de auto. Parkeren in Kinderdijk is lastig. Het molencomplex is een toeristentrekker en op de dijk is weinig ruimte voor parkeerplaatsen. Het handigst is om in het weekend te komen, dan is er plek op de IHC parkeerplaats (hoek Veerdam/Molenstraat).
La =linksaf ra = rechtsaf ewl = einde weg links ewr = eindeweg rechts rd = recht door
Routebeschrijving (bij de nummers is nadere informatie te vinden)
- vanaf parkeerplaats la Veerdam op (A)
- voor het water ra Lekkade (B)
- eind van de kade ra
- u komt uit in de Molenstraat, sla la (C)
- ra molencomplex inlopen (D)
- bij brug ra (E) (Molenkade gaat over in Blokweerskade)
- u komt uit op de dijk (F), sla ra (G)
- in de verte komt de scheepswerf al weer in zicht, weg vervolgen tot de parkeerplaats (H,I,J,K,L)
Wandeling Kinderdijk informatie
A Arbeiderswoningen (Veerdam)
Deze woningen dateren van begin 20ste eeuw en waren bestemd voor de werkers op de naastgelegen scheepswerven van Smit. Kijk ook even naar links en werp een blik op de huidige scheepswerf. Jammer dat u het terrein niet op mag want er staat een mooie collectie van utiliteitsgebouwen die de ontwikkeling van de scheepsbouw illustreren van een eeuw geleden tot nu.
B Arbeiderswoningen (Lekkade)
Een zelfde soort woningen, aaneengeschakeld en klein van stuk maar met prachtig uitzicht op de drukbevaren Noord. Door de steeds verdergaande industrialisatie werd de vraag naar arbeidskrachten steeds groter en de scheepswerven bouwden woningen om hun werknemers te huisvesten. Een groot deel van het huizenbestand in Kinderdijk was daarmee in handen van de fam. Smit. Rond 1880 werkten zo’n 500 mensen op de werven, in 1920 was dat het dubbele. Toen in de tachtiger jaren slecht ging in de scheepsbouwsector zijn alle woningen aan de huurders te koop aangeboden.
C Gemeenlandshuis (Molenstraat 230)
Dit was het bestuursgebouw van het waterschap Nederwaard. Het heeft nu een horecafunctie. Kinderdijk kende twee waterschappen te weten Nederwaard en Overwaard. Het bestuursgebouw van Overwaard is te vinden direct aan de dijk links van de ingang van het molencomplex (Molenstraat 238) en is van oudere datum, nl. 1648.
D Wisboomgemaal
Aan het begin van het molencomplex ziet u drie gemalen. Het oudste, het Wisboomgemaal, is gebouwd in 1896 en draaide eerst op stoom, daarna op elektriciteit. Ter vervanging van het gemaal is een zg. vijzelgemaal gebouwd. Rechts ziet u het J.U.Smitgemaal dat wordt aangedreven door dieselmotoren en een indrukwekkende maalcapaciteit heeft van 1500 m³ per minuut.
E Molencomplex
Van de 19 molens zijn er 16 zogenaamde boezemmolens: deze maalden het water trapsgewijs omhoog naar een hoger gelegen boezemgebied. Oplettende bezoekers zien dat niet alle molens er hetzelfde uitzien. De twee waterschappen (Overwaard en Nederwaard) bouwden midden 18de eeuw, elk naar een eigen ontwerp. Echter alle molens zijn van het type ‘bovenkruier’, zodat de kap kan draaien afhankelijk van de windrichting. De functie van de molens werd in 1896 al deels overgenomen door de komst van het stoomgemaal.
F Mercon Kloos (West Kinderdijk)
Floris Kloos (1810 -1892) was molenbouwer van beroep maar breidde zijn activiteiten uit als ‘scheepsbouwer en constructeur van ijzerwerken als bruggen, sluizen, masten e.d. en fabrikant van machinale klinknagels’, zo is in een oude advertentie te lezen. Het bedrijf floreerde en met de komst van de trein kreeg het grote orders voor staalconstructie t.b.v. de spoorwegen. Tijdens de metaalcrisis fuseerde het noodgedwongen en moest na een verdere malaise in afgeslankte vorm doorstarten als Mercon Kloos. Het terrein is aangekocht door een projectontwikkelaar. Er zijn gesprekken gaande met de gemeente over woningbouw en wellicht behoud van enkele specifieke gebouwen.
G Villa Kloos en werkplaats (Westkinderdijk 339 en 295)
Een mooie directeursvilla van de fam. Kloos uit ca. 1910. Samen met een verderop gelegen werkplaats (nr. 295) waar boven in de gevel nog (wat onduidelijk) Kloos te lezen is en een rijtje arbeiderswoningen, vormt het als het ware een ‘ensemble’ met de fabrieksgebouwen.
H Electriciteitsgebouw (Molenstraat 12)
In opdracht van J.Smit werd in 1886 een electriciteitscentrale gebouwd. Het leverde stroom aan de verschillende Smitfabrieken, kantoren en enkele directeurvilla’s en zorgde bovendien, hetzij spaarzaam, voor wat straatverlichting. Kinderdijk had hiermee een primeur. Dit gebouw is niet de eigenlijke centrale, maar een bijbehorende loods. Het heeft nog een tijd als motorenfabriek dienst gedaan (ook weer van de fam. Smit) en heeft nu een woonbestemming.
I Directeurvilla (Molenstraat 22)
De Smitfamilie bezat niet alleen scheepswerven. Zij ontplooiden, samen met andere familieleden en investeerders tal van activiteiten om het zakelijk risico te spreiden. Zo was er een machinefabriek, een rijstpelmolen, een ijzergieterij, een sleepbootdienst enz. Het betekende dat er een flink aantal directeurvilla’s zijn gebouwd, maar niet alle hebben in de loop der tijd de sloophamer kunnen mijden. Deze villa dateert van 1880.
J Kantoor L.Smit en zoon (Molenstraat 24)
Dit ruim honderd jaar oude gebouw is in een zg. rationele stijl gebouwd. Het is in de zestiger jaren met een moderne etage verhoogd. De naam van de firma is duidelijk boven de deur te lezen en het heeft nog steeds een kantoorfunctie.
K Directeurvilla (Molenstraat 28)
Ook deze villa dateert van 1880. De villa’s, kantoor, werf en arbeiderswoningen die dicht bij elkaar staan schetsen een sociaal beeld van Kinderdijk rond 1900. Zowel de werkers als de directeuren woonden bij de fabriek: rijk en arm naast elkaar. Hoe anders is dat nu.
L Transformatorstation
En zo ging dat toen: het transformatorstation voor de fabrieken werd gewoon tegen de villa van de directeur aan gebouwd.
