Dit keer iets wat (bijna) alleen in de Alblasserwaard voorkomt: woonheuvels. Wat is een woonheuvel? Een woonheuvel is een kunstmatige opgeworpen verhoging van klei of leem. Deze steekt 1,5 tot 2,5 meter boven het maaiveld uit.
Er zijn ook boerderijen die hoog liggen omdat zij op een natuurlijke hoge plek in het landschap zijn gebouwd. Daar komt een aparte aflevering over.
Het unieke van een woonheuvel is dat deze door mensenhanden is gemaakt. Het lastige is dat deze van de straatkant vaak niet zo goed zichtbaar is. En dat komt omdat de weg waaraan het boerderijlint ligt, vaak in de loop van de eeuwen is opgehoogd. In de streek wordt de weg dan ook ‘de dijk’ genoemd. Aan de achterkant is het hoogteverschil veel beter zichtbaar. Tot 1800 werden alle boerderijen in de Alblasserwaard op woonheuvels gebouwd. Pas na 1800 worden er ook boerderijen op het maaiveld gebouwd.
Waarom werden de woonheuvels aangelegd? Voornamelijk om droge voeten en hoeven te houden. Het ging wel eens mis in de Alblasserwaard door teveel water uit Duitsland, door opstuwing vanuit zee, door vorming van ijsdammen in de rivier waardoor de dijk brak, eventueel in combinatie met slecht dijkonderhoud. En door militaire inundatie: als deel van de Oude Hollandse Waterlinie werd de Alblasserwaard een aantal keren onder water gezet om de Fransen en de Spanjaarden de doorgang te beletten.
Boerderij op een woonheuvel in Brandwijk:
Boerderij op een woonheuvel in Oud-Alblas:
Woonheuvels zijn beschermd door het verdrag van Malta omdat ze veel archeologische materiaal bevatten. Woont u in een gemeente met veel woonheuvels? Wees er zuinig op! En vergeet ze niet op de monumentenlijst (te laten) zetten, zodat ze herkenbaar blijven als de bebouwing erop wordt gewijzigd.
Martine van Eldik